In het verwoeste dorp Trudoliubivka in Oekraïne zit Viktor Yarosjenko (83) in zijn kapotte keuken. Het is het enige deel van zijn huis dat nog overeind staat na een raketaanval. “Die raket was voor mij bedoeld”, zegt hij zacht. “Maar ik was net op tijd weg.”


Zijn ogen dwalen af naar de muur, waar ooit foto’s hingen van zijn kinderen en kleinkinderen. Viktor woont alleen. Zijn buren zijn gevlucht, maar hij bleef. “Waar moet ik heen? Dit is mijn thuis.”

Medewerkers van noodhulporganisatie ZOA bezoeken mensen zoals Viktor, om te kijken hoe ze kunnen helpen bij het repareren van hun huis. “We zijn er voor mensen die alles zijn kwijtgeraakt door een oorlog of een ramp. Ze staan er niet alleen voor in hun nood”, zegt Edwin Visser, directeur programma’s van ZOA.


ZOA: al ruim 50 jaar actief

Sinds 1973 biedt ZOA hulp aan mensen die getroffen zijn door oorlogen of natuurrampen. Het begon klein, maar inmiddels is de organisatie actief in dertien crisisgebieden, waaronder Sudan, Syrië, Myanmar, Nigeria en Congo. ZOA-medewerkers helpen wereldwijd mensen om hun leven weer op te bouwen. ZOA biedt noodhulp, ondersteunt bij wederopbouw en werkt aan duurzame verandering. “We zijn er voor de meest kwetsbaren”, zegt algemeen directeur Chris Lukkien. “Van noodhulp tot wederopbouw: dat is onze missie. Zodat ze niet alleen overleven, maar ook weer hoop krijgen.”

Oekraïne: winter als ‘tweede vijand’

Sinds de Russische invasie in februari 2022 is ZOA ook actief in Oekraïne. Daar bieden medewerkers van ZOA hulp in verschillende regio’s, waaronder Mykolaiv, Chernihiv en Cherson. In deze gebieden zijn huizen, scholen en ziekenhuizen verwoest. Mensen wonen in kapotte huizen, zonder verwarming, water of elektriciteit. Vooral ouderen, alleenstaande moeders en grote gezinnen zijn kwetsbaar.

ZOA levert hier vooral winterhulp. In de winter kan de temperatuur in Oekraïne namelijk wel tot twintig graden onder nul zakken. De winter wordt daarom ook wel ‘tweede vijand’ genoemd. Het lukt de inwoners namelijk niet altijd om zelf voor warmte te zorgen. ZOA deelt daarom brandhout uit, zodat gezinnen tenminste één kamer kunnen verwarmen. Zelf hout kappen is levensgevaarlijk: de bossen liggen vol met mijnen. Ook worden er kachels, dekens en warme kleding uitgedeeld. Warmte is voor hen van levensbelang.

Noodhulp

In de landen waar ZOA werkt, wordt altijd eerst geïnventariseerd wat de grootste nood is. Daarop wordt de hulp aangepast. In Sudan delen ZOA-medewerkers bijvoorbeeld voedselpakketten uit of helpen ze met het regelen van onderdak voor de vluchtelingen die aankomen. Ook wordt cash uitgedeeld in plaats van producten, zoals in Syrië. Gezinnen krijgen dan geld waarmee ze zelf kunnen aanschaffen wat ze op dat moment hard nodig hebben, denk aan medicijnen, voedsel, vervoer of onderdak. Dit stimuleert de lokale economie.

Duurzame verandering

ZOA gelooft dat noodhulp slechts het begin is. Het doel is wederopbouw met duurzame veranderingen: gemeenschappen versterken, onderwijs toegankelijk maken en economische kansen creëren. Door lokale partners te betrekken en mensen zelf keuzes te laten maken, bouwt ZOA aan een toekomst waarin mensen weer hoop hebben.

“Duurzame verandering vraagt om meer dan noodhulp”, zegt Edwin. “We willen dat mensen niet alleen vandaag overleven, maar ook morgen weer perspectief hebben.” Chris vult aan: “Onze visie is dat wederopbouw begint bij waardigheid. Als mensen zich gezien voelen, durven ze opnieuw te dromen en plannen te maken.”

Langdurige projecten

Zo werkt ZOA bijvoorbeeld in Burundi met het geven van landbouwtrainingen. Daarbij maken boerengezinnen een driejarenplan dat onder andere bestaat uit twee tekeningen: die van hun huidige situatie en hun gewenste situatie. Ook maken ze een concreet én haalbaar plan hoe ze dit kunnen bereiken met inzet van eigen middelen en capaciteit. Op die manier leren deelnemers op een toegankelijke manier hoe ze hun levensomstandigheden kunnen verbeteren.

Ook in Ethiopië wordt er geïnvesteerd in duurzame hulp. Nyariak kon bijvoorbeeld meedoen aan een geitenproject. Daarbij kreeg ze een bok, vier geiten en training. Het gaf haar wat ademruimte. "De melk van de geiten kunnen we verkopen aan anderen”, legt ze uit. “Dat zorgt voor extra inkomen. Als het nodig is, kunnen we het geld ook gebruiken voor kleding of zeep."

Dankzij het project heeft Nyariak inmiddels een kleine kudde opgebouwd en verbouwt ze maïs op haar eigen stukje land. "Ik ben zo dankbaar", zegt ze. "Ik zal deze geiten blijven verzorgen voor de toekomst van mijn kinderen. En als er een noodsituatie is, kunnen we zelfs een geit verkopen."

Blijven is belangrijk

De verhalen uit de verschillende landen waar ZOA werkt, laten zien hoe belangrijk het is om ons te blijven inzetten voor noodhulp. Ook al lijkt het soms een druppel op een gloeiende plaat, omdat conflicten en rampen niet ophouden.

Een paar weken geleden was Edwin Visser nog in Sudan. Ondanks de oorlog en de risico’s blijft ZOA daar helpen. Hij vertelt: “We blijven klaarstaan in Tawila, waar duizenden vluchtelingen uit El Fasher zijn aangekomen. We bieden voedsel, schoon drinkwater en onderdak. Want wegkijken is geen optie.”

Edwin leg uit dat hij tijdens een bezoek een vrouw sprak die gevlucht was uit Darfur. “Ik vroeg naar haar familie. Ze keek me aan en kon geen woord uitbrengen. Ze begroef haar gezicht in haar handen en huilde. Haar tranen voel ik nog steeds branden. Ze staan symbool voor een vergeten ramp, voor een menselijk drama dat onze aandacht verdient.”

Hij benadrukt dan ook dat de hulp van ZOA enorm hard nodig is: “In Darfur sterven mensen van de honger. Dat mogen we niet laten gebeuren. Niet als mens, niet als samenleving. Daarom blijft ZOA. Niet alleen in Sudan, maar ook in andere crisisgebieden. Zodat mensen zoals bijvoorbeeld Viktor en Nyariak weten dat ze er niet alleen voor staan en dat wij hen zien.”

Zie de mens achter de nood

De miljoenen mensen op de vlucht voor rampen en conflicten zijn mensen met een droom, met een verhaal. Met uw steun staan we naast hen.

Wilt u meer weten? Bezoek www.zoa.nl

Dit artikel is tevens gepubliceerd in onze wintereditie van Update.